پس از برگزاری آزمون مرحله نهایی ششمین دوره طرح اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن کریم و اعلام نتایج، دو نفر از بین پنج نفری که به مرحله نهایی راه یافته بودند، موفق به کسب عنوان استاد حفظ قرآن شدند که «معصومه آگاهی» یکی از این برگزیدگان است.
پیش از این آقایان «شهریار پرهیزگار»، «سیدمحمدمهدی طباطبایی»، «سیدمهدی فاطمیان»، «محمدمهدی بحرالعلوم» و «هاشم سلطانی نژاد» توانسته بودند عنوان رسمی و قانونی «استاد حفظ» قرآن کریم را در جمهوری اسلامی ایران به خود اختصاص دهند.
از این رو گفتگویی داشتیم با معصومه آگاهی، اولین بانوی ایرانی که توانسته به استادی حفظ قرآن کریم دست یابد. به گفته وی که چهار فرزند و همچنین فعالیت‌های گسترده همچون تدریس قرآن کریم و تحصیل در دانشگاه مانع کسب این عنوان ارزشمند برایش نشده، حفظ قرآن، انگیزه درونی و عمل به آن در زندگی روزمره عامل اصلی موفقیتش در این آزمون‌ها است.
خودتان را معرفی کنید؟
من معصومه آگاهی، متولد بهمن سال ۱۳۵۲ و دانشجوی دکترای رشته علوم قرآنی هستم.
چگونه علاقه‌مند به حفظ قرآن شدید؟
از کودکی به قرآن و مسابقات قرآنی علاقه داشتم و شرکت می‌کردم، اما از سال ۷۸ با حمایت خانواده‌ام حافظ قرآن شدم و از همان سال سعی کردم حفظ قرآن را به همراه تفسیر و ترجمه آن یاد بگیرم.
در طول چند ماه قرآن را حفظ کردید؟
من چون علاقه زیادی به حفظ قرآن و انگیزه خوبی نیز همراه با حافظه قوی داشتم، توانستم در طول ۱۰ ماه قرآن را حفظ کنم.
از چه شیوه‌ای برای حفظ قرآن کریم استفاده کردید؟
در ابتدا قرآن را می‌خواندم و با شنیدن تلاوت‌های مختلف آن را به خاطر می‌سپردم، سپس به کلاس قرآن رفتم و پس از حفظ آیات و سوره‌های قرآنی محفوظات خود را به استاد راهنمایم ارائه می‌دادم.
مشوق اصلی شما چه کسی بود؟
مشوق من از کودکی پدر و مادرم بودند اما زمانی که شروع به حفظ قرآن کردم ۲۵ سال داشتم و صاحب سه فرزند کوچک بودم بنابراین در این برهه مشوق خاصی نداشتم و فقط عشق درونی کمکم کرد تا بتوانم در این عرصه ورود پیدا کنم و موفق شوم؛ اما از کودکی والدینم خیلی دوست داشتند من حافظ قرآن باشم و تلاش بسیاری برای این منظور می‌کردند؛ من نیز به خاطر خوشحالی آنها انگیزه بیشتری برای حفظ قرآن پیدا کردم.
نظر همسرتان برای حفظ قرآن و تدریس چه بود؟
همسرم به علاقه من احترام می‌گذاشت. اول کمی نگران آینده فرزندانمان بود اما وقتی برایش مزایای حفظ قرآن را توضیح دادم مرا کمک کرد تا بهتر بتوانم در این راه قدم بگذارم.
چند فرزند دارید و رابطه آنها با قرآن چگونه است؟
من چهار فرزند دارم. پسر بزرگم دانشجو و فرزند کوچکم هشت ساله است. تا وقتی که کوچک بودند من همواره آنها را تشویق به خواندن و تدبر در آیات قرآن می‌کردم، البته تمامی فرزندانم پیش از ورود به مدرسه حافظ چند جزء از قرآن کریم بودند و در کلاس‌های قرآنی شرکت می‌کردند. آنها از زمان کودکی قرآن را به خوبی می‌خواندند و من پس از حفظ چند جزء از قرآن آنها را با معانی و تفسیر هر آیه آشنا می‌کردم، اما فشار خاصی برای حفظ قرآن بر روی آنها ندارم. من همیشه مباحث قرآنی را در خانه مطرح می‌کنم و هرکدام از بچه‌ها نظر خود را در رابطه با مسائل قرآنی می‌گویند و به نوعی همه بر سر سفره قرآن هستیم.
خب حالا استاد حفظ قرآن هستید در ادامه چه خواهید کرد؟
این مدرک تخصصی استاد حفظ قرآن کریم معادل مدرک دکترا است؛ من هم اکنون مشغول تحصیل در مقطع دکترای علوم قرآنی هستم به همین دلیل شاید این مدرک کارایی بسیاری برایم نداشته باشد اما احساس می‌کنم با گرفتن این مدرک و عنوان استادی اعتماد به نفس بیشتری خواهم داشت تا بهتر و تخصصی‌تر در کلاس‌هایم تدریس کنم البته من در تمامی مراحل زندگی‌ام برای پیشرفت در امور قرآنی تلاش بسیاری می‌کردم.
مهم‌ترین عامل موفقیت شما چیست؟
احساس می‌کنم موفقیت من در آزمون‌ها به خاطر این است که در طول این مدت، منابع آزمون‌ها را به خوبی مطالعه می‌کردم و با مفاهیم و اصولی که خواندم زندگی می‌کردم، چرا که به نظر من نمی‌شود تمامی این مطالب را فقط برای امتحان مطالعه کرد و به ذهن سپرد بلکه باید آنها را در زندگی خود عملی و جاری کرد. من نیز با درک مفاهیم و استفاده از آن در زندگی خودم و همچنین تدریس آن به دیگران توانستم این منابع زیاد آزمون را به ذهن بسپارم و در زندگی خود جریان دهم بنابراین می‌توانم بگویم که مهم‌ترین عامل موفقیتم در مراحل آزمون‌های اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن توکل به خدا و همچنین تلاش‌هایم از گذشته است. من از اولین مرحله‌ای که در این آزمون‌ها شرکت کردم تا مرحله نهایی اطلاعات خوبی کسب کردم که از آنها در کلاس‌های تدریسم نیز استفاده می‌کنم. البته همسر و شاگردانم برنامه‌ریزی را مهم‌ترین عامل رسیدن به اهدافم می‌دانند، من به صبر و تدریجی عمل کردن اعتقاد بسیاری دارم به همین دلیل اول از همه برای زندگی خود هدفگذاری می‌کنم و این هدفگذاری برای یک یا چند روز نیست بلکه برای سه مقطع کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است. همیشه برای رسیدن به اهدافم برنامه‌های متناسب با آن در نظر می‌گیرم.
زمانی که من در سال ۸۶ در آزمون‌های اعطای مدرک تخصصی به حفاظ ثبت‌نام کردم، اطرافیانم به من می‌گفتند: «اکنون که هم حافظ قرآن هستی و هم تدریس می‌کنی چرا این کار را می‌خواهی انجام دهی؟» اما من برای شرکت در این آزمون‌ها هدفگذاری کرده بودم و حس می‌کردم قدم در این راه پیشرفت را در پی دارد چرا که مجبور می‌شوم برای شرکت در هر مرحله مطالعه بیشتری داشته باشم و اطلاعاتم را به روز کنم، به همین دلیل در این آزمون‌ها شرکت کردم.
وقتی برنامه‌ریزی کردم توانستم در همان سال اول مراحل اول تا سوم را با موفقیت پشت سر بگذارم اما برای شرکت در مرحله نهایی باید افراد ۱۰ سال سابقه تدریس می‌داشتند که من در آن زمان تنها ۸ سال سابقه تدریس داشتم، به همین دلیل مجبور شدم ۲ سال بعد در مرحله نهایی شرکت کنم. از همان زمان تصمیم گرفتم برای شرکت در مرحله نهایی آزمون برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشم.
چقدر به مطالعه اهمیت می‌دهید؟
من عاشق مطالعه هستم. خیلی کتاب خواندن را دوست دارم، به طوری که حتی اگر دور سبزی روزنامه‌ای پیچیده شده باشد در حین پاک کردن سبزی آن روزنامه را مطالعه می‌کنم چرا که به نظر من مطالعه نقش مهمی در سبک زندگی انسان‌ها دارد.
من به کتاب‌های علمی و داستانی علاقه خاصی دارم، اخبار روزمره را دنبال می‌کنم و چون رشته دانشگاهی‌ام در مقطع لیسانس زبان انگلیسی بوده مقالات بسیاری مربوط به فعالیت‌های گوناگون جهان می‌خوانم و حتی گاهی کتاب‌های انگلیسی را ترجمه می‌کنم.
آزمون مرحله نهایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من اصلاً فکر نمی‌کردم که آزمون مرحله نهایی تشریحی باشد و خودم را برای یک آزمون تستی آماده کرده بودم. تقریباً دو روز قبل از امتحان متوجه شدم که این آزمون به صورت تستی و تشریحی برگزار می‌شود. وقتی متوجه تشریحی بودن آزمون شدم، فکر کردم که نمی‌توانم به خوبی از عهده این آزمون بربیایم، اما در جلسه آزمون با دیدن سؤالات خوشحال شدم چون سؤالات خیلی خوب طرح شده بود که می‌توانستم به راحتی به آنها پاسخ دهم. سؤالات با وجود اینکه عمیق و کارشناسی طرح شده بود، اما خوشبختانه توانستم در آخرین مرحله موفق شوم.
چقدر برای مرحله نهایی این آزمون‌ها وقت گذاشتید؟
برای مرحله نهایی این آزمون شاید وقت زیادی نگذاشته باشم، البته برنامه‌ریزی کردم، اما چون دانشجو بودم و تدریس هم می‌کردم زمان کافی برای مطالعه نداشتم و نتوانستم به برنامه‌ریزی‌هایی که کرده بودم به درستی عمل کنم، اما در طول حفظ قرآن که از سال ۷۸ بود به مرور تفسیر قرآن را می‌خواندم. تقریباً تفسیر ۱۷ جزء از قرآن را با امتحانات سازمان دارالقرآن حفظ کردم و چند جزء را با سازمان اوقاف و امور خیریه امتحان دادم بنابراین می‌توانم بگویم به تفسیر قرآن اشراف داشتم.
فعالیت‌های سازمان دارالقرآن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تمامی آزمون‌های سازمان دارالقرآن جایگاه ویژه‌ای در بین سایر مسابقات و آزمون‌ها دارد چرا که تمامی روش‌ها و سؤالات و مراحل آن کارشناسی شده است و اطلاع‌رسانی و پیگیری خوبی دارند. من فکر می‌کنم که آزمون‌های قرآنی سازمان دارالقرآن در سطح آزمون‌های سازمان سنجش است و همچنین مسابقاتی که سالانه برگزار می‌کند نیز به نظر من بهترین مسابقات قرآنی است که در ایران برگزار می‌شود.
چه توصیه‌ای به افرادی که قصد کسب عنوان درجه یک حفظ قرآن کریم را دارند، دارید؟
منابع آزمون خیلی زیاد است و اگر فردی بخواهد این تفاسیر را فقط برای آزمون مطالعه کند به طور حتم نمی‌تواند موفق شود، این کار نشدنی است مگر اینکه به تدریج کار و در زندگی خود از این مفاهیم به طور کاربردی استفاده کرده باشد. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین توصیه‌هایی که به شاگردانم می‌کنم این است که به حفظ قرآن به عنوان یک فعالیت منفرد و تنها نگاه نکنند. من خودم نیز وقتی شروع به حفظ قرآن کردم فقط قصدم حفظ قرآن نبود بلکه می‌خواستم کلام الهی را بفهمم و با درک آن به مضامین قرآن عمل کنم.
هم‌اکنون انواع مختلف حفظ از جمله ضربدری و از آخر به اول خواندن مد شده است که به نظر من اینگونه حفظ کردن ارزش نیست چرا که هیچ اطلاعاتی به فرد اضافه نمی‌کند بلکه باعث تغییر در مفاهیم و ترتیب آیات می‌شود و کاری نادرست است. مهم‌ترین هدف برای حفظ و تدبر در قرآن اثرگذاری آن و هدایت بشر است. اگر فردی مفهوم قرآن را درک کند و تنها حافظ نباشد بلکه در عین تدبر عامل به قرآن نیز باشد می‌تواند سایر افراد را نیز با عمل خود به اسلام و انس با قرآن هدایت کند.
به نظر من حداقل وظیفه حافظان قرآن دفاع از آن است به طوری که اگر برای کسی شبهه‌ای ایجاد شد بتواند از اسلام و قرآن حمایت کند چرا که بسیاری از مسلمانان از مباحثی که در قرآن مطرح شده است آگاهی ندارند و بر اساس شنیده‌ها و تفکرات خود در امور مختلف تصمیم‌گیری می‌کنند بنابراین باید مردم به حفظ قرآن و تدبر در آن روی آورند و بر اساس احکام الهی تصمیم بگیرند بر همین اساس در کلاس‌های حفظ قرآن که برگزار می‌کنم تنها به مسئله حفظ قرآن کریم پرداخته نمی‌شود بلکه در کنار آن تدبر و تفسیر قرآن را نیز به افراد آموزش می‌دهم چرا که معتقدم باید افراد در کنار خواندن و حفظ هر آیه، معنای آن را نیز درک کنند تا بتوان از هدایت قرآن بهره‌مند شد در غیر این‌صورت خواندن قرآن همچون خواندن آهنگی خارجی است که معنای آن را درک نمی‌کنیم و تنها آن را تکرار می‌کنیم که این خواندن تغییری در رفتار و حرکات ما ایجاد نخواهد کرد بنابراین خواندن قرآن بدون تدبر در آیات آن باعث هدایت بشر نخواهد شد.
در انتها اگر صحبتی دارید بفرمایید.
من احساس می‌کنم مهم‌ترین چیزی که در جامعه مغفول واقع می‌شود عمل به قرآن است. به نظر من مسابقات، آزمون‌ها و جوایز قرآنی باید بهانه‌ای باشد برای اینکه رفتارهای ما رنگ و بوی قرآنی بگیرد بنابراین امیدوارم تمامی ما با قرآن زندگی کنیم، با قرآن انس بگیریم و به حرف‌های قرآن عمل کنیم.