امر به معروف و نهی از منکر یکی از فروع دین و واجبات الهی است که همانند دیگر فروع دین دارای اهمیت می باشد، خداوند تبارک و تعالی در آیات زیادی از قرآن کریم به این فریضه دستور داده است؛ در ذیل، تفسیر یکی از این آیات را از تفسیر نور نقل می کنیم:
[وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ]
(آل عمران/۱۰۴)
و از میان شما باید گروهى باشند که (دیگران را) به خیر دعوت نمایند و امر به معروف و نهى از منکر کنند و آنها همان رستگارانند.
نکته ها:
قرار گرفتن آیه مربوط به امر به معروف و نهى از منکر در میان دو آیهاى (آیه ۱۰۲ و ۱۰۵) که دستور اتّحاد و یکپارچگى مىدهد، شاید از آن رو باشد که در نظام اجتماعىِ متفرّق و از هم پاشیده، یا قدرت دعوت به خیر و معروف وجود ندارد و یا اینکه چنین دعوتهایى مؤثّر و کارساز نیست.
امر به معروف و نهى از منکر، به دو صورت انجام مىشود:
۱ به عنوان وظیفهاى عمومى و همگانى که هر کس به مقدار توانایى خود باید به آن اقدام نماید.
۲ وظیفهاى که یک گروه سازمان یافته و منسجم آن را به عهده دارد و با قدرت، آن را پىمىگیرد. چنان که اگر رانندهاى در خیابان خلاف کند، هم سایر رانندگان با چراغ و بوق به او اعتراض مىکنند و هم پلیس راهنمایى براى برخورد قاطع با متخلّف وارد صحنه مىشود.
درباره امر به معروف و نهى از منکر، روایات بسیارى آمده که از نقل آنها صرف نظر و به این مقدار بسنده مىکنیم که على علیه السلام فرمود: اگر امر به معروف و نهى از منکر ترک شود، کارهاى نیک و خیر تعطیل و اشرار و بَدان مسلّط مىشوند. (نهج البلاغه، نامه ۴۷)
پیامها:
۱ در جامعه اسلامى، باید گروهى بازرس و ناظر که مورد تأیید نظام هستند، بر رفتارهاى اجتماعى مردم نظارت داشته باشند. «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ» ۲ اصلاح جامعه و جلوگیرى از فساد، بدون قدرتِ منسجم و مسئول مشخّص امکان ندارد. «مِنْکُمْ أُمَّهٌ» ۳ دعوتکنندهى به خیر و معروف باید اسلامشناس، مردمشناس و شیوه شناس باشد. لذا بعضى از امّت این وظیفه را به عهده دارند، نه همه آنها. «مِنْکُمْ أُمَّهٌ»
۴ دعوت به خیر و امر به معروف و نهى از منکر، باید به صورت دائمى باشد، نه موسمى و موقّتى. «یَدْعُونَ»، «یَأْمُرُونَ»، «یَنْهَوْنَ» ۵ امر به معروف، بر نهى از منکر مقدّم است. اگر راه معروفها باز شود، زمینه براى منکر کم مىگردد. «یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» ۶ کسانى که براى رشد و اصلاح جامعه دل مىسوزانند، رستگاران واقعى هستند و گوشهگیرانِ بىتفاوت را از این رستگارى سهمى نیست. «أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» ۷ فلاح و رستگارى، تنها در نجات و رهایى خود خلاصه نمىشود، بلکه نجات و رشد دیگران نیز از شرایط فلاح است. «یَأْمُرُونَ»، «یَنْهَوْنَ»، «أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ».
(تفسیر نور جلد ۲ صفحه ۱۲۵)
