فَلیَنظُرِ الإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ

پس انسان باید به خوراکش با تأمل بنگرد(عبس/۲۴)

ز کم خوردن کسی را تب نگیرد

ز پر خوردن به روزی صد بمیرد

تفسیر:

خداوند انسان را ملزم نموده، تا در غذای خود دقّت نماید؛ حال این دقّت می­تواند از حیث حلال و حرام بودن آن مالی که آن غذا با آن تهیّه شده است باشد و یا از جهت سالم بودن و مقوّی بودن یا دقت در آن و پی بردن به قدرت خالق آن و یا آنکه در حال غذا خوردن به غذای خود نگاه کند و آن را با آرامش میل کند تا غذا به صورت کامل در بدن او جذب و هضم شود. به هر حال از این آیه روشن می­ شود که اسلام تنها جنبه­ی معنوی زندگی انسان را لحاظ ننموده است بلکه جنبه مادی زندگی او را نیز توجّه داشته و برای آن اهمیّت خاصّی قائل می­باشد. نکته دیگری که از آیه استفاده می شود، با توجّه به اینکه بدن انسان در طول فصل­های مختلف سال و همچنین در طول زندگی خود نیازهای خاصّی به غذاهای خاصّی پیدا می­کند پس لازم است غذاها متناسب با هر فصل و نیاز او باشد و لذا همان طور که انسان هنگام انتخاب لباس باید به آن نگاه کند تا لباسی متناسب با شأن و نیاز خود خریداری کند، در غذای خود نیز باید نگاه کند تا غذایی متناسب با شأن و جایگاه انسانی و مورد نیاز او برای ادامه­ ی حیات خود انتخاب نماید. نکته­ ی دیگر اینکه چنانچه انسان بخواهد سلامتی و تندرستی خود را خفظ کند باید در نگاه کردن به غذای خود و دقّت در نوع غذا مداومت به خرج دهد بنابراین برنامه­ های موقّت غذایی شاید برای کوتاه مدّت مناسب باشد امّا چنانچه مدام رعایت نشود در طولانی مدّت اثری نخواهد داشت. به هر حال اسلام برای تغذیه اهمیّت خاصّی قائل شده است و در روایات اسلامی علاوه بر آنکه در مورد نوع غذا مباحث مفصّلی مطرح شده است و آن­ها را به چهار قسمت حرام، مباح، مکروه، مستحب تقسیم نموده برای نحوه ­ی غذا خوردن نیز دستورات و آدابی بیان نموده است.

آداب غذا خوردن در روایات:

۱-شستن دست­ها پیش و پس از غذا ۲-گذاشتن سبزی در سفره ۳-در آوردن کفش کنایه از داشتن آرامش هنگام غذا خوردن ۴-بر زبان آوردن نام خدا قبل از خوردن غذا ۵-خوردن با دست راست ۶-خوردن غذا به هنگام گرسنگی و اشتها ۷-آغاز کردن با سبک ترین غذا ۸-خوردن غذای گرم پیش از غذای سرد ۹-برداشتن لقمه­ های کوچک و جویدن کامل غذا ۱۰-دست کشیدن از غذا پیش از سیری ۱۱-دست کشیدن بر چهره و دعا کردن پس از شستن دستان ۱۲-به پشت دراز کشیدن پس از غذا ۱۳-پرهیز از زیاده روی ۱۴-پرهیز از دمیدن در غذا ۱۵-پرهیز از خوردن پس از سیری ۱۶-پرهیز از خوردن غذای داغ ۱۷-پرهیز از خوردن در حالت جنابت مگر با وضو ۱۸-پرهیز از خوابیدن بلافاصله پس از خوردن غذا

حدیث:

۱-امام علی(ع): زندگی را برای خوردن مخواه بلکه خوردن را برای زندگی بخواه(شرح نهج البلاغه، ج ۲۰، ص۳۳۳)

۲-پیامبر(ص): معده مکان هر دردی و پرهیز سرآغاز هر دارو و درمانی است.(مجلسی، بحار الانوار، ج۶۲، ص۲۹۰)

۳- زید شحّام گوید: از امام باقر(ع) پرسیدم که«در این آیه فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَی طَعَامِهِ، منظور از غذا چیست»؟حضرت فرمود: «علم است که باید ببیند از چه کسی آن را فرا می‌گیرد»(المحاسن، ج۱، ص۲۲)

۴-پیامبر خدا(ص): مادر همه داروها، کم خوری است.(المواعظ العددیّه، ص ۲۱۳)

۵-امام رضا (ع) : بدن همانند زمین پاک و آماده برای زراعت است که اگر در آبادانی و آب دهی به آن مراقبت شود، به گونه ای که آب، نه بیشتر از نیاز به آن برسد تا آن را غرق کند و نه از اندازه کمتر باشد تا آن را به خشکی گرفتار سازد، آبادانی اش استمرار می یابد و خرّمی اش بیشتر می گردد و کشت آن برکت می یابد؛ امّا اگر از آن غفلت شود، به تباهی می گراید و علف هرز در آن می روید.بنگر که چه چیز با تو و با معده ات سازگار است و تن تو با چه چیز نیرو می گیرد و چه خوردنی و نوشیدنی ای برای بدنت سالم تر است، همان را برای خویش مقرّر بدار و خوراک خود گیر.(بحار الأنوار،ج۶۲، ص۳۱۰)

داستان:

۱- در کتاب آیات الاحکام جزایری آمده است که هارون الرشید طبیبی داشت نصرانی، روزی این طبیب نصرانی رو به علی بن الحسین بن واقد گفت: آیا در کتاب شما قرآن کریم چیزی درباره طب هست؟ در حالی که علم دو علم است: یکی علم ادیان و دیگری علم ابدان، ابن واقد به او گفت: خداوند تمام علم پزشکی را در نصف آیه بیان کرده و فرموده است: «کُلُو وَ اشرَبُوا وَ لا تُسرِفُوا؛ بخورید و بیاشامید و زیاده روی نکنید»(اعراف/۳۰)

۲-پیامبر خدا(ص) فرمودند: برادرم عیسی، از شهری گذر کرد که در آن، مرد و زنی به یکدیگر فریاد می کشیدند. پرسید:« شما را چه شده است»مرد گفت:ای پیامبر خدا! این، زن من است و او را مشکلی نیست. زنی درستکاراست؛ امّا دوست دارم از او جدا شوم. عیسی گفت:«به هر حال، به من بگو که مشکل چیست؟» مرد گفت: بی آن که کهنسال باشد، چهره اش بی طراوت است حضرت فرمود: ای زن! آیا دوست داری دیگر بار، چهره ات پرطراوت شود؟زن گفت: آری.به او گفت: «چون غذا می خوری، از سیر شدن حذر کن؛ زیرا اگر غذا بر سینه سنگینی کند و از اندازه افزون شود، طراوت چهره از میان می رود»آن زن، چنان کرد و دیگر بار، چهره اش طراوت یافت(بحارالأنوار،ج۱۴، ص۳۲۰،ح۲۶)

صوت:

عکس نوشته: