تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن کریم، بزرگترین هدف امروز فعالان عرصه حفظ قرآن کریم است. با اندکی تحقیق در این عرصه، مشخص می‌شود دو بازوی قدرتمند تربیت حافظ در کشور ما، دو مؤسسه مردم‌نهاد جامعه القرآن الکریم و بیت الاحزان حضرت زهرا(س) هستند. یادداشت قبلی نگارنده که در خبرگزاری ایکنا منتشر شد، به بررسی ظرفیت مؤسسه بیت‌الاحزان پرداخت و توان آن مؤسسه را در تحقق مطالب ۱۰ میلیون حافظ قرآن در کشور مورد بررسی قرار داد. در آن یادداشت، گفته شد که اگر مؤسسه بیت الاحزان، با بازدهی تربیت ۳۰۰ حافظ کل قرآن در سال، به فعالیت خود ادامه دهد بیش از ۳۳ هزار سال زمان برای تحقق ۱۰ میلیون حافظ نیاز دارد. همچنین در آن مجال بررسی شد، در صورت حمایت همه جانبه از این مؤسسه و تأسیس مدرسه در تمام شهرستان‌های کشور، برای تربیت مقدار مذکور حداقل بیش از ۵۰۰ سال زمان احتیاج است.
بررسی ایستار جامعه القرآن الکریم
بازوی پر اهمیت و حیاتی دیگر تربیت حافظ قرآن در کشور، مؤسسه جامعه القرآن الکریم است. مؤسسه جامعه القرآن الکریم و اهل البیت علیهم السلام، به عنوان مؤسسه‌ای فرهنگی – آموزشی و با هدف ترویج فرهنگ قرآن و ایجاد ارتباط هر چه عمیق‌تر و ماندگارتر نسل جوان با قرآن کریم، در خردادماه سال ۱۳۷۷، در شهر قم پایه‌گذاری شد و فعالیت قرآنی خود را از آغاز سال تحصیلی ۷۸-۱۳۷۷ با پذیرش و گزینش یک‌صد و بیست نفر، از بین صدها داوطلب مشتاق آغاز کرد.
مؤسس و مدیر محترم این مؤسسه، حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سیدمحمدمهدی طباطبایی، با تجربه موفقی که سالیان متمادی در حفظ و قرائت و اداره جلسات تحفیظ قرآن کسب کرده بودند، با همکاری جمعی از حافظان و قاریان و استادان قرآن و بانیان خیر، این اقدام مهم را کلید زدند.
بنابر آنچه که در پرتال رسمی این مؤسسه آمده، در طول بیست سالِ گذشته، تقاضاهای زیادی از داخل و خارج کشور برای تأسیس شعبه به دفتر این مرکز رسیده که بر حسب امکانات موجود، تا کنون در بیش از پانصد نقطه، در شهرهای مختلف از جمله: تهران، اصفهان، اهواز، ساری، سمنان، رشت، شیراز، یاسوج، زنجان، قزوین، کرمان، مشهد، شهرکرد، همدان، یزد، بوشهر، زاهدان و … تأسیس شده است.
سرکار خانم منیره روحی، مدیر روابط عمومی مؤسسه جامعه القرآن الکریم در گفت‌وگو با خبرگزاری آنا، بیان کرد که این موسسه سالانه بیش از ۲ هزار حافظ کل قرآن را تحویل جامعه قرآنی کشور می‌دهد. اگر از تحقیق پیرامون این عدد، به لحاظ کمی و کیفی صرف نظر شود، مشخص می‌شود که جامعه القرآن الکریم برای تحقق قله ۱۰ میلیون حافظ کل قرآن کریم، به بیش از ۵۰۰۰ سال زمان نیاز دارد. که البته این یک تحلیل خطی است و در روش تحلیل سیستمی که متأثر از ابعاد مختلف از جمله ابعاد فرهنگی و اجتماعی است، این عدد بسیار بزرگ‌تر خواهد بود.
بررسی ایستار قرآنی کشور جهت وصول به ۱۰میلیون حافظ
با بررسی‌های مختصر انجام شده در این یادداشت و یادداشت گذشته، می‌توان این‌گونه تخمین زد که حداکثر ظرفیت مؤسسات و ارگان‌های مسئول عرصه تربیت حافظ قرآن در کشور، در مجموع سالانه از ۲۵۰۰ حافظ کل قرآن کریم فراتر نمی‌رود که با یک تحلیل خطی مشخص می‌شود، که جمهوری اسلامی ایران با روش‌ها، توان، ظرفیت و بازدهی کنونی، به ۴۰۰۰ سال زمان نیاز دارد تا بتواند مطالبه رهبری معظم انقلاب -مد ظله العالی- را جامه عمل بپوشاند. البته با نگاه سیستمی و در نظر گرفتن موانع و محدودیت‌های اجتماعی پیش رو این عدد سر به فلک می‌کشد.
اقدام ملی؛ نیازمند بهره‌گیری از ظرفیت‌های ملی
همین بررسی کوتاه حاکی از آن است که در صورت تغییر ندادن رویه‌ها و حتی در بهترین حالت و با توسعه و تکثیر ظرفیت‌های مردم‌نهاد، تعیین افق ۲۰ سال، در قالب سند طرح ملی حفظ قرآن کریم، برای تحقق مطالبه مقام معظم رهبری بسیار ساده‌اندیشانه بوده است. اما در صورت تغییر نگرش‌ها و اتخاذ رویکردهای علمی، تجربه‌شده و ایجاد فرآیندهای صحیح می‌توان با رویکردی احسن به طرح‌ریزی این مهم ورود کرد.
یکی از راهکارهای موجود، فعال کردن ظرفیت‌هایی در گستره ملی برای تربیت حفاظ است. به عبارت دیگر، تربیت ۱۰ میلیون حافظ کل قرآن، اقدامی در سطح ملی است، چراکه رخداد این چشم‌انداز، مستلزم هدف قرار دادن کل خانوارهای ایرانی است. برای انجام یک اقدام ملی، باید از ظرفیت‌های ملی بهرهمند شد. ظرفیت ملی به ظرفیتی می‌گویند که تمام اقشار جامعه، ناگزیر در بستر آنها حضور دارند و روزانه در اتمسفر آن تنفس می‌کنند.
حال این سؤال پیش می‌آید که آیا در کشور، چنین ظرفیتی وجود دارد که قادر به ایفای نقش مؤثر در این راستا باشد؟!
وزارت آموزش و پرورش، اولین کاندیدای این عرصه به نظر می‌رسد. این وزارتخانه، با دامنه مخاطب ۱۴ میلیونی در رده‌های سنی مستعد حفظ قرآن، پیش قراول ظرفیت‌های ملی کشور برای پرداختن به این عملیات راهبردی، به حساب می‌آید.
آموزش قرآن، نُقل همیشگی دروس دوران دبستان و دبیرستان این گروه مخاطبان است. بد نیست نگاهی گذرا به ظرفیت قرآنی وزارت آموزش و پرورش داشته باشیم.
بررسی ایستار قرآنی وزارت آموزش و پرورش
بودجه این وزارتخانه برای فعالیت‌های مستقیم قرآنی خود، حدود ۵۰ هزار میلیارد ریال در سال تخمین زده می‌شود.
این بودجه، همه ساله صرف هزینه‌های جاری آموزش دروسی نظیر آموزش قرآن، هدیه‌های آسمانی، عربی و دین و زندگی و برخی فعالیت‌های فوق برنامه قرآنی از جمله برگزاری مسابقات قرآن می‌شود.
همچنین بیش از ۳۹۰ هزار معلم در این وزارتخانه مشغول آموزش دروس مرتبط با قرآن هستند. این تعداد شامل تمامی معلمان مقطع ابتدایی و معلمان دروس آموزش قرآن، عربی و دین و زندگی در تمامی مقاطع است.
هر دانش‌آموز در طول دوران ۱۲ ساله تحصیل خود نزدیک به ۱۰۰۰ ساعت، در کلاس‌ها، آموزش قرآن می‌بیند که جملگی این ساعت‌ها برای مجموع ۱۴ میلیون دانش‌آموز، برگزاری ۳۵۰۰۰۰۰۰ کلاس قرآن در طول هر سال را رقم می‌زند.
برای محتوای آموزشی قرآن در مدارس، ۲۶ کتاب آموزش قرآن، تحت عنوان آموزش قرآن، هدیه‌های آسمانی، عربی و دین و زندگی در نظر گرفته شده است که دارای بیش از ۲۶۰۰ صفحه محتوای آموزش قرآن می‌شود. همچنین این وزارتخانه، با دارا بودن جامعه مخاطب ۱۴ میلیونی، نفوذی بی‌بدلیل در میان اقشار و گروه‌های مختلف جامعه دارد.
ظرفیت‌های قرآنی آموزش و پرورش میزان ظرفیت توضیحات
۱ تعداد مخاطبان ۱۴ میلیون نفر تمامی اقشار جامعه
۲ تعداد کتاب ۲۶ کتاب آموزش قرآن، هدیه‌های آسمانی، دین و زندگی، آموزش عربی
۳ تعداد صفحات ۲۶۰۰ صفحه مجموع تمام صفحات کتب آموزشی مرتبط با قرآن
۴ تعداد معلمین ۳۹۰۰۰۰ نفر شامل معلمان دبستان و معلمان دروس قرآن، هدیه‌های آسمانی، عربی، دین و زندگی در تمامی مقاطع
۵ تعداد ساعت آموزش قرآن ۱۰۰۰ نفرساعت شامل زمان برگزاری واحدهای درسی مرتبط با قرآن در طول ۱۲ سال
۶ تعداد کلاس آموزش قرآن ۳۵۰۰۰۰۰۰ کلاس شامل مجموع تمامی زنگ‌های آموزش دروس مرتبط با قرآن در سال
۷ بودجه سالانه ۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ ریال شامل تمامی هزینه‌های قرآنی از جمله حقوق معلمان مربوطه، مسابقات قرآن و برنامه‌های فوق برنامه قرآنی
این موارد ظرفیت‌هایی است که به طور مستقیم به آموزش قرآن مرتبط می‌شود. ظرفیت‌هایی مانند دروس پرورشی، تلاوت قرآن صبحگاهی و حتی سایر دروس، می‌تواند به این آمار و ارقام اضافه شود.
در یادداشت‌های بعدی به تحلیل و بررسی متمرکز ظرفیت آموزش و پرورش و توان آن وزارتخانه در مسیر عملیاتی کردن قله ۱۰ میلیون حافظ کل قرآن کریم در کشور، پرداخته خواهد شد؛ ان‌شاءالله
حسن فاضل‌نیا؛ عضو مرکز راهبردی طارق
