علیرضا شاهسونی مدیر موسسه بیت الاحزان حضرت زهرا (س) را می توان موسس اولین مدارس شبانه روزی حفظ و مفاهیم یکساله کل قرآن کریم در کشور دانست. این روحانی که از ابتدای راه اندازی بیت الاحزان دغدغه ترویج آموزه های قرآن کریم را در سر داشت پس از حفظ قرآن کریم در دوران طلبگی در قم به زادگاه خود دهستان خیر از توابع استهبان فارس بازگشت و با همکاری تعدادی از طلاب و روحانیون جوان، بنای این مؤسسه قرآنی را بنا نهاد.

به بهانه ثبت نام مدارس شبانه روزی حفظ تخصصی قرآن کریم گفتگویی با مسئول موسسه بیت الاحزان داشتیم.

-چرا از بین همه فعالیت های قرآنی تمرکز موسسه بیشتر در بحث حفظ قرآن است؟
شاید بتوان گفت اصلی ترین دلیل این کار تأکید آیات قرآن و روایات و توجه ویژه بزرگان از جمله مقام معظم رهبری به مبحث حفظ قرآن باشد. همچنین بهترین راه انس دائمی با قرآن کریم ، حفظ آن است. یک قاری موقع تلاوت همراه با قرآن است و بعد از اتمام تلاوت این همراهی پایان می یابد اما قرآن در روح و جان یک حافظ قرآن جاری است و هر لحظه با او همراه است و قلب حافظ ظرف قرآن می شود. به غیر از حفظ در هیچ یک از رشته های مرتبط با قرآن کریم اینگونه یکی شدن با قرآن حاصل نمی شود.

-ایده راه اندازی مدارس شبانه روزی حفظ یکساله کل قرآن کریم از کی و چه طور شکل گرفت؟
بنده بخش زیادی از قرآن را در محضر آقای طباطبایی مسئول جامعه القرآن و اهل البیت(ع) حفظ کردم. ایشان سال ۷۹ در قم کلاس های حفظ تخصصی قرآن در یک سال را راه اندازی کردند و بنده در برهه ای از زمان استادی یکی از این کلاس ها را به عهده گرفتم و الحمدلله در آن سال موفقیت خوبی نصیب شد و بهترین بهره ما از این کلاس ها فهم این موضوع بود که حفظ کل قرآن کریم در یک سال میسر است. سال بعد که بنده از قم به استهبان بازگشتم، با قبول مسئولیت موسسه قرآنی بیت الاحزان به فکر برگزاری کلاس های حفظ تخصصی به صورت روزانه برای خواهران و برادران افتادم. در آن برهه فعالیت بیت الاحزان به روستاهای اطراف شهرستان استهبان محدود بود و مشکل رفت و آمد از سایر روستاها به یک روستا مانع مهمی بود و قرآن آموزان برای رفت و آمد هر روز از مدرسه به منزل و بالعکس وقت زیادی را صرف می کردند. علاوه بر این سال دوم نیز عده ای از راه های دور و نزدیک به حفظ قرآن علاقه مند شده و خواستار حضور در این دوره های حفظ تخصصی بودند، این شد که به فکر تبدیل دوره روزانه به شبانه روزی افتادیم اما مکانی برای این کار وجود نداشت. بنابراین برای اسکان قرآن آموزان خوابگاهی را تدارک دیدیم که یکی خوابگاه و دیگری مکان آموزش بود. باز هم امکانات خیلی کم بود و هر روز جای خالی برخی اقلام آموزشی و رفاهی بیشتر احساس می شد. آشپزی را هم یکی از بانوان روستا قبول کرد. با گذشت زمان خوابگاه حفظ تخصصی تبدیل به مدرسه شبانه روزی حفظ قرآن شد. البته بعد ها متوجه شدیم که در بین اهل سنت هم اینگونه مراکز شبانه روزی حفظ چند ساله قرآن کریم وجود دارد اما آن زمان اطلاعی از این موضوع نداشتیم.

– یعنی اولین مدرسه شبانه روزی از همین جا شکل گرفت؟
بله، اولین مرکز شبانه روزی در روستای محمد آباد با یک خانه اجاره ای روستایی راه اندازی شد و تعدادی از بچه های محمد آباد و روستاهای اطراف به همراه تعدادی طلاب حوزه علمیه استهبان که خود از شهر هایی مثل فسا ، جهرم ، داراب و…بودند در آن مشغول به حفظ شدند.

-در ابتدای کار مدارس چه طور اعتماد قرآن آموزان و خانواده هایشان را برای شرکت در دوره جلب کردید؟
سال قبل از اجرای طرح شبانه روزی، طرح روزانه حفظ یک ساله را اجرا کرده بودیم و از بابت نتیجه بخشی طرح اطمینان وجود داشت اما اعتماد به فضای خوابگاهی آن هم با شرایط آن زمان به لطف قرآن و از عنایت های حضرت زهرا (س) حاصل شد.

-در طول ۱۸ دوره اجرای طرح مدارس شبانه روزی، متد و محتوای طرح چه تغییراتی کرده است؟
در این سالها تغییرات چندانی در روش های حفظ به وجود نیامده و تقریبا ثابت بوده است اما در سال های اخیر کلاس های تفسیر و دوره های تجوید و تأکید بر ترجمه قرآن به صورت جدی در دستور کار مدارس شبانه روزی قرار گرفته است. همچنین در سالهای اول به آزمون و مصاحبه و شرط سنی توجه زیادی نمی شد و ثبت نام فرد به منزله قبولی او در طرح بود و این خود باعث ایجاد مشکل در خروجی طرح و ناامیدی عده ای نسبت به طرح بود. بحمد الله با گذشت زمان و کسب تجربه و برگزاری جلسات آسیب شناسی بسیاری از این مشکلات رفع شد.

-هزینه های اجرای طرح شبانه روزی را از کجا تأمین می کردید؟
ما در بیت الاحزان هیچ وقت به چه طور تأمین شدن هزینه ها فکر نکردیم. همه فکر و ذکر ما اجرای طرح ها و برنامه هایی بود که در ذهن داشتیم. با لطف خدا و عنایت اهل بیت(ع) همیشه هم هزینه ها البته با دشواری و سختی تامین شده است.

-با توجه به اینکه آن زمان خیلی جوان بودید، هیچ وقت از شکست نترسیدید؟
از همان ابتدا همواره این تفکر حاکم بود که مجموعه افرادی که در بیت الاحزان مشغول خدمت می باشند، خادم حضرت زهرا (س) و قرآن کریم می باشند و این تفکر نیز توسل و توکل سوق می یافت. به لطف خداوند همواره با امید به کمکهای غیبی فعالیت می کردیم چرا که آیه الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ (سوره مبارکه بقره) همواره در ذهنمان بود. البته غیر از این، دوستانی هم همواره در طی این مسیر یاور و کمک حال ما بودند که حضورشان باعث دلگرمی و پیشرفت کارها می شد.

-چه کسانی از شما حمایت کردند؟
در ابتدای کار مدارس شبانه روزی بخش زیادی از زحمت مدرسه بر عهده آقای حاج ابوالقاسم شاهسونی بود. ایشان با وجود اینکه آن زمان هنوز خودشان حافظ کل قرآن نشده بودند استادی کلاس ها را پذیرفتند و تقریبا همه امور مرکز شبانه روزی از جمله آشپزی و تهیه لوازم مورد نیاز به دست ایشان انجام می شد؛ ضمن اینکه آن زمان خوابگاه مدیر داخلی نداشت و رسیدگی به امور قرآن آموزان را نیز خودشان انجام می دادند. در سالهای بعد دوستانی از جمله آقایان داود اسلامی نسب حجج اسلام یوسف انوری، عبدالله الهی زاده، و یونس شاهسوندی و برادر کوچکتر بنده حجت الاسلام علی اکبر شاهسونی به کمک موسسه آمدند و رفته رفته، هم موسسه بیت الاحزان حضرت زهرا (س) و هم مدارس شبانه روزی سر و سامان گرفتند.

-از نهادها و ارگان های دولتی و فرهنگی چه طور؟
بعدها که موسسه کمی شناخته تر شد از جانب معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد و سازمان اوقاف کمک هایی صورت گرفت اما اوایل کار تقریبا هیچ گونه حمایتی وجود نداشت ؛ خب البته آن زمان تقریبا هیچ کسی موسسه را نمی شناخت و فعالیت های موسسه به صورت مویرگی در یک گوشه سربسته و دور افتاده انجام می شد و بیشترین کمک ها از مردم بومی دهستان خیر و خیرین منطقه می رسید. همچنین ما همواره درصدد خود اتکایی بودیم.

-چه شد که مدارس شبانه روزی گسترده شد؟
جالب است بدانید که گسترش مدارس به اراده و خواست ما نبود؛ در چند سال اول مدارس شبانه روزی منحصر به یک خانه اجاره ای در روستای محمد آباد بود و با زیاد شدن داوطلبان نهایتا یک خانه تبدیل به دو خانه شد. سال ۸۴ یک مرکز خواهران هم در روستای محمد آباد افتتاح شد که به دلیل نبود زیر ساخت کافی و برنامه مناسب بعد از یک یا دو سال تعطیل شد. اواسط سال ۸۶ موفق به ساخت طبقه اول مدرسه امام حسن مجتبی(ع) در روستای لای خرمی شدیم و بچه ها را به آنجا منتقل کردیم و رسما مدرسه محمد آباد تعطیل شد. سال ۸۸ طبقه دوم مدرسه لای خرمی هم تکمیل شد و این یعنی افزایش ظرفیت پذیرش داوطلبان، اما همچنان فقط یک مدرسه شبانه روزی وجود داشت. سال ۹۱ تعداد متقاضیان حتی از ظرفیت هر دو طبقه مدرسه امام حسن مجتبی (ع) بیشتر بود که با همکاری شورای روستا طبقه دوم حسینیه روستای محمد آباد اتاق بندی و دومین مرکز شبانه روزی راه اندازی شد. در همان ایام یک مرکز خواهران هم در روستای مبارک آباد در دهستان خیر دایر شد. سال بعد آقای صالح محبی که خود از حفاظ مدارس شبانه روزی می باشد درخواست تاسیس مرکز شبانه روزی در روستای صحرارود شهرستان فسا را دادند. بسیاری از دوستان مخالف این کار بودند و می گفتند این قدرها متقاضی نداریم که نیاز به مدرسه ای دیگر باشد اما نهایتا با تاسیس مدرسه موافقت شد. در سالهای بعد دیگر حافظان این مدارس که از استان های دیگر به مدارس شبانه روزی در استان فارس آمده بودند بانی راه اندازی مدارس در دیگر استانها شدند و با گذشت زمان ثمره های مدارس شبانه روزی باعث صدور این مراکز به نقاط مختلف کشور شد و بحمدالله اکنون ۱۲ مدرسه شبانه روزی حفظ و مفاهیم یکساله قرآن کریم در ۸ استان کشور مشغول فعالیت اند.

-در چه شهر یا استانهایی این مدارس راه اندازی شده است؟ نام می برید؟
روستاهای محمد آباد و لای خرمی از توابع شهرستان استهبان، روستای صحرارود در فسا و شهر شیراز میزبان ۴ مرکز شبانه روزی ویژه برادران و مرکز شبانه روزی حضرت زینب کبری(س) در استهبان نیز پنجمین مرکز شبانه روزی واقع در استان فارس می باشد. بیرجند(خراسان جنوبی)، روستای سرآسیاب چناران در حاشیه مشهد(خراسان رضوی)، روستای کرشت از توابع تهران، شهر قم، بروجرد در استان لرستان، ملایر در استان همدان و آبادان در استان خوزستان نیز دیگر مراکز فعال ما در سایر نقاط کشور می باشند.

– این مدارس از طرف مرکز مدیریت موسسه حمایت مالی می شوند؟
حمایت مالی تقریبا خیر و بیشتر حمایت ها معنوی و فکری هستند. هزینه های جاری مدارس به وسیله فرد متقاضی راه اندازی مدرسه و از راه کمک های خیرین تأمین می شود. مقدار کمی از هزینه ها هم به عهده قرآن آموز است و از طریق شهریه دریافت می شود. البته دو ماه تابستان که دوره آموزشی است درصورت تأمین منابع در قالب طرح رحله حقوق اساتید از طرف موسسه پرداخت می شود. همچنین در بحث مواد غذایی هم حمایت هایی هر چند کم صورت می گیرد.

-مدارس شبانه روزی چه قدر به پیشرفت موسسه کمک کردند؟
اگر نگاهی گذرا به فعالیتهای قرآنی کشور در بخش برادران داشته باشیم متوجه خواهیم شد که متاسفانه برنامه های قرآنی در بخش برادران در سطح کشور خیلی کم، ضعیف و سنتی است. شیوه آموزش و تربیت نیرو در این مدارس شبانه روزی منحصر به فرد می باشد، به گونه ای که تجارب سالهای گذشته نشان داده است برنامه این مدارس از معدود فعالیتهای قرآنی، ثمربخش و اثرگذار در بین برادران می باشد. تقریبا همه نیروها و کادر موسسه به خصوص در بخش برادران مدیون مدارس شبانه روزی است. پیش بینی ما این است که در طرح رحله امسال حدود ۳۰۰ نفر از حفاظ به عنوان استاد و مدیر مشغول به فعالیت شوند که اینها خروجی های مدارس شبانه روزی هستند. می توانیم ادعا کنیم که ما تنها موسسه ای هستیم که می توانیم همزمان ۳۰۰ نیروی توانمند قرآنی را در بین برادران آن هم به صورت تشکیلاتی به مدت ۲ ماه به کار بگیریم.

-چرا بیشتر مدارس در روستاها هستند؟
ابتدای امر که چون خود ما ساکن روستا بودیم فعالیت در روستا ها شروع شد. البته تمرکز و آرامش یکی از شرایط اصلی برای حفظ تخصصی قرآن است و فضای آرام و ساده روستا شرایط بهتری برای حفظ قرآن فراهم می کند. همچنین راه اندازی مدارس در یک روستا باعث پیشرفت فرهنگ و حتی رونق اقتصادی آن روستا می شود. مثلا روستایی مثل لای خرمی را مدرسه شبانه روزی به معنی واقعی از خالی شدن سکنه نجات داد.

-چرا تمرکز مدارس به تربیت حفاظ پسر است؟
در کشور بخش عظیمی از فعالیت های قرآنی مربوط به خواهران است و احساس می شود که ترویج قرآن در بین برادران مغفول مانده است. در واقع موسسه بیت الاحزان با مدارس شبانه روزی و طرح رحله سعی می کند که این عقب ماندگی را جبران کند. اگر به آمار حفاظ توجه کنید متوجه می شوید که تعداد حفاظ برادر بسیار کمتر است و ما سعی در ایجاد توازن داریم و در واقع مدارس شبانه روزی برای سایر فعالیت های قرآنی در زمینه برادران کادر سازی می کند.

-چه چشم اندازی برای مدارس شبانه روزی در نظر دارید؟
هدف ما این است که کادری قرآنی در جهان تشیع و جهان اسلام برای گسترش فعالیت ها و آموزه های قرآنی تشکیل دهیم و برای این مهم لازم است که مدارس شبانه روزی هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی توسعه پیدا کنند.

-دلیل مخالفت برخی با مدارس شبانه روزی چیست و شما چه جوابی به این افراد می دهید؟
بیشتر اعتراض ها در زمینه فشردگی طرح است و اینکه فشردگی طرح ممکن است به قرآن آموز ضربه بزند. ما در جواب این افراد می گوییم: با توجه به شرایط تحصیلی و قوانین مربوط به مرخصی تحصیلی ما چاره ای جز این نداریم که طرح را یک ساله اجرا کنیم. ما هم معتقدیم این طرح برای همه قابل اجرا نیست و باید همه جوانب در پذیرش ها لحاظ شود. بعد از گزینش فقط افراد نخبه ای که توانایی تحمل فشردگی دوره را دارند در مدارس مشغول به حفظ می شوند. ضمن اینکه کسانی این نظرات را ارائه می دهند که خود تجربه ای در این کار ندارند. ما از این دوستان تقاضا می کنیم که به نظرات خروجی های مدارس شبانه روزی و خانواده هایشان هم توجه کنند که بالای ۹۰ درصد رضایت کامل وجود دارد. البته افرادی می توانند در این زمینه نظر کارشناسی بدهند که این فضا را تجربه کرده باشند و علم و اطلاعات کافی از این دوره های حفظ را داشته باشند.

– آیا مدارس شبانه روزی بیت الاحزان توانایی تربیت حفاظی با استاندارد های حفظ را دارند؟
همین الان هم این امر در حال اجراست و بسیاری از حفاظ همین مدارس پیشتاز در کسب رتبه های ملی و بین المللی قرآنی هستند. به عنوان مثال آقایان مجتبی فرد فانی، نوید رزمجو، سعید شاهرخی، مجتبی علیرضالو، عبدالمهدی برامسی و خواهرانی از جمله اعظم محمدی ، الهام حسین زاده ، فائزه جلالی، مینا چشم سبز و بسیاری از چهره های جوان قرآنی کشور پرورش یافته همین مدارس شبانه روزی هستند که بارها و بارها در عالی ترین سطوح مسابقات معتبر کشوری و حتی بین المللی مقام های برتر را کسب نموده اند.

-چه چیزی حفظ در مدارس شبانه روزی را از سایر طرح ها متمایز می کند؟
تشکیلاتی بودن، نظم و انضباط و برنامه ریزی از شاخصه های اصلی مدارس شبانه روزی بیت الاحزان است. شاید در وهله اول در ذهن انسان حفظ یکساله کل قرآن کریم تداعی می شود اما این دوره ها تنها برای حفظ قرآن نیست و با توجه به حضور تمام وقت حافظان در این مدارس، فضای مطلوبی برای اجرای سبک زندگی قرآنی و تربیت دینی و ترویج روحیه جهادی مهیا است به همین علت ما از آن به مرکز تربیت افسران قرآنی یاد می کنیم.

-از تشکیلاتی بودن، نظم و انظباط و برنامه ریزی دقیق صحبت کردید لطفا سین برنامه روزانه این مدارس را شرح دهید.

این مراکز برنامه زمانبندی دقیقی دارند که توسط مدیر آموزش و مدیر داخلی با نهایت دقت اجرا می شود که من به صورت تیتروار عرض می کنم: اقامه نماز صبح، برنامه صبحگاه با قرائت دعای قبل از تلاوت قرآن و دعای امام زمان(عج) به صورت دسته جمعی، ورزش صبحگاهی، صبحانه، کلاس حفظ، تحویل صفحه حفظ جدید که روز قبل حفظ کرده اند، کلاس ده درس، پرسش از محفوظات ده روز اخیر، کلاس مرور محفوظات، پرسش از محفوظات قبل ( ۳ جزء از محفوظات گذشته)، استراحت و خواب نیمروزی پس از اتمام کلاسها، نماز جماعت ظهر و عصر، صرف ناهار، استراحت، استماع ترتیل، آغاز حفظ ۲ صفحه جدید، صرف چای و عصرانه ، تفسیر قرآن ، ورزش، نماز مغرب و عشاء، صرف شام، مرور محفوظات، استراحت و مشاهده اخبار، مباحثه محفوظات، خاموشی

-تا به حال چه تعداد حافظ قرآن در مدارس شبانه روزی تربیت شده اند؟
تقریبا نیمی از ۲۰۰۰ حافظ موسسه خروجی های مدارس شبانه روزی خواهران و برادران هستند و نیم دیگر در شعب روزانه موسسه حافظ قرآن شده اند.

-حفظ کل قرآن کریم چه مزایایی برای حفاظ دارد؟

در ابتدای عرایضم اثرات مختلف معنوی حفظ را اشاره کردم اما امتیازات مادی هم جهت حافظان وجود دارد. اعطای مدرک کارشناسی علوم قرآن و حدیث در صورت قبولی در آزمون حفظ و آزمون سازمان سنجش، اعطای مدرک معتبر حفظ ، رایگان شدن یا تخفیف قابل توجه تحصیلات دانشگاهی در رشته‌های مختلف، امکان انتخاب محل خدمت وظیفه و بهره‌مندی از کسر خدمت، و ارتقاء یک درجه (معادل ۴ سال) در صورت خدمت در نهادهای نظامی بخشی از تسهیلاتی است که جهت حافظان قرآن در نظر گرفته شده است.

-ارتباط بعد از اتمام دوره با حافظان چگونه است؟

تلاش ما بر این است که از ظرفیت حافظان در بخش های مختلف مؤسسه استفاده کنیم به طوری که بسیاری از کادر آموزشی مراکز شبانه روزی و شعب مؤسسه در حال حاضر از حافظان سالهای گذشته می باشند. برگزاری گردهمایی سالیانه حافظان هم در سالهای گذشته داشته ایم که باعث افزایش روحیه و انسجام بین حافظان می شود. هر چند قبول دارم که در این زمینه هنوز ضعف هایی وجود دارد که با تغییراتی که در بخش آموزش مرکز مدیریت صورت گرفته در تلاشیم این ضعف ها را جبران کنیم.

-به عنوان کلام آخر چه صحبتی با خیرین، مسئولان و آحاد مردم درباره این مدارس دارید؟

این مراکز همانطور که اشاره شد کاملا مردمی می باشند و هیچ تکیه ای به حمایت های دولتی ندارند و برپایی هجده دوره مدارس شبانه روزی تاکنون فقط با عنایات قرآن و اهل بیت(ع) و کمک های خیر اندیشان و مردم میسر شده است. لذا از تمامی مردم و خیرین که تمکن مالی ولو در حد اندک دارند دعوت می کنم با ارائه کمک های مالی خود در ثواب تربیت حافظان قرآن کریم شریک شوند.